زندگی نامه مؤسس دارالتبلیغ اسلامي
سید محمدکاظم حسینی شریعتمداری که «سید کاظم شریعتمداری» نیز خوانده شده در ۱۵ دی سال ۱۲۸۴ش در تبریز به‌دنیا آمد. پدر او سید حسن شریعتمدار تبریزی (درگذشت ۱۲۹۳ش) از واعظان و عالمان معروف تبریز بود. محمدکاظم شریعتمداری تحصیلات مقدماتی خود را در سال ۱۲۹۳ش در تبریز آغاز کرد و سپس به تحصیل فقه و اصول پرداخت. او در سال ۱۳۰۳ش در ۱۹ سالگی جهت ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم رفت. سپس مدتی به نجف و پس از بازگشت به قم، مجدد به نجف نقل‌مکان کرد. او در قم در درس خارج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزۀ علمیۀ قم و میرزا جواد ملکی تبریزی شرکت نمود.
مرحوم حضرت آیت الله العظمی سید محمد کاظم حسینی شریعتمداری تبریزی، از ساداتی هستند که نسب شریفشان به حضرت امام زین العابدین السجاد بن الحسین بن علی بن ابیطالب صلوات الله علیهم اجمعین می رسد.
ایشان در 11 ذی القعده 1322 قمری برابر با 15 دی 1284 خورشیدی در تبریز در خانواده ای بسیار متدین و مذهبی به دنیا آمدند. پدر بزرگوار ایشان، مرحوم آقا سید حسن شریعتمدار تبریزی از وعاظ و علمای معروف تبریز در محله باغمیشه بودند که در سال 1332 قمری از دنیا رفته اند.
جدشان مرحوم آقا سید محمد علوی افطسی بروجردی حدود سال 1232 خورشیدی از بروجرد برای ملاقات با دایی خود که از تجار بنام تبریز بود، راهی تبریز شد و در تبریز با دختر دایی خود ازدواج کردند که حاصل این ازدواج 4 فرزند بنام های سید محسن، سید حسین، سید حسن ( پدر آیت الله العظمی شریعتمداری ) و یک دختر بود.
از آقا سید حسن شریعتمدار تبریزی نیز 3 فرزند به نام های سید محمدکاظم، سید محمدصادق و سید جواد بجای ماند.
یکی از اجداد سید محمد علوی افطسی بروجردی، ابوالقاسم جعفر بن حسین بن علی بن حسن المکفوف بن حسن الافطس بن علی بن السجاد زین العابدین صلوات الله علیه است که اکنون در بروجرد به امامزاده جعفر معروف است.
حضرت آیت الله العظمی شریعتمداری، تحصیلات علوم دینی خود را در سال 1332 قمری در تبریز آغاز کردند و قبل از بلوغ در درس مکاسب شدند و در 18 سالگی خود، درس مکاسب را در حوزه تبریز تدریس می نمودند.
ایشان در خصوص چگونگی آغاز به تحصیل معارف دینی خود چنین می گویند:
در اوایل تحصیل علوم دینی در تبریز، مختصر تردیدی در خانواده ما برای ادامه این رشته پیدا شد. شبی در خواب دیدم پنجره اتاق نشیمن ما باز شد و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله تشریف آوردند و در دست مبارکشان یک جلد کتاب شرایع الاسلام محقق بودف کتاب را باز کردند و فرمودند:
“فرزندم بیا، من خودم به تو درس میگویم”
و صفحه اول شرایع الاسلام را از زبان پیامبر درس خواندم و از خواب بیدار شدم و برای مادرم تعریف کردم و دیگر تردیدمان از بین رفت و تحصیلاتم را تعقیب نمودم.
ایشان پس از اتمام دروس سطح، 2 سال در درس خارج مرحوم آیت الله العظمی آقا میرزا صادق تبریزی و مرحوم آیت الله العظمی آقا میرزا ابوالحسن انگجی تبریزی که از علمای طراز اول آذربایجان بودند، شرکت نمودند و در سال 1303 خورشیدی برای ادامه تحصیل به حوزه قم مراجعت می نمایند. درس خارج فقه و اصول را نزد مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و علوم معقول و فلسفه را نزد مرحوم آیت الله میرزا علی اکبر حکمی یزدی ، تلمذ نمودند و آموختند و ایشان اولین مجتهدی دانسته شده است که از شیخ عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد دریافت کرده اند.
سپس مدتی به نجف اشرف مشرف شدند و در حوزه نجف در نزد مرحوم آیت الله العظمی محقق نائینی و مرحوم آیت الله العظمی ابوالحسن اصفهانی و مرحوم آیت الله العظمی ضیاء الدین عراقی تلمذ نمودند. و موفق به اخذ اجازه اجتهاد از اساتید خود شد.
سپس در سال 1313 خورشیدی به تبریز بازگشتند و تا سال 1369 قمری ( 1329 خورشیدی ) در آنجا سکنی گزیدند و همزمان که امامت مسجد خاله اغلی (مسجد جامع تبریز ) را عهده دار بود به تدریس دروس خارج فقه و اصول در حوزه تبریز پرداختند.
سپس به قم مراجعت نمودند و مورد توجه خاص مرحوم حضرت آیت الله العظمی سید حسین بروجردی واقع شدند و در زمان ایشان شهریه خصوص داشتند. و بعد از ارتحال مرحوم آیت الله العظمی بروجردی جزو مراجع ثلاثه ایران شمرده شدند ( مراجع ثلاثه ایران عبارت بودند از مرحوم آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی (۱۳۱۵ – ۱۴۱۱قمری) ومرحوم آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی (۱۳۱۶- ۱۴۱۴ قمری) و مرحوم آیت الله العظمی سید محمدکاظم شریعتمداری ( 1323 – 1404 قمری ) ) و بعد از ارتحال حضرت آیت الله العظمی بروجردی در سال 1380 قمری یکی از مراجع پیشتاز با مقلدانی بسیار زیاد (نسبت به سایر مراجع ثلاث ) از ایران، پاکستان، هندوستان، لبنان، کویت، آذربایجان، ترکیه ، بحرین و امارات بودند.
اساتید معظم له
حضرت آیت الله آقا میرزا صادق مجتهد تبریزی – تبریز
حضرت آیت الله آقا میرزا سید ابوالحسن انگجی – تبریز
حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم جائری یزدی – قم
حضرت آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی – قم
حضرت آیت الله میرزا علی اکبر حکمی یزدی – قم
حضرت آیت الله سید علی یثربی کاشانی – قم
حضرت آیت الله حاج میرزا حسین نائینی – نجف اشرف
حضرت آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی – نجف اشرف
حضرت آیت الله آقا ضیاء الدین عراقی – نجف اشرف
حضرت آیت الله حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی – نجف اشرف
اجازات اجتهاد
از حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم جائری یزدی – قم
از حضرت آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی – نجف اشرف
از حضرت آیت الله آقا ضیاء الدین عراقی – نجف اشرف
از حضرت آیت الله حاج میرزا حسین نائینی – نجف اشرف
تالیفات
مباحث حول القرآن – تعلیقة علی عروة الوثقی – منهاج التقی – هدایة العباد الی طریق الرشاد – رساله توضیح المسائل – احکام حج – احکام عمره مفرده – تعلیقة علی وسیلة النجاة – رساله در لباس مشکوک – رساله در معاملات – رساله در اجتماع امر و نهی – رساله در فروع علم اجنالی – رساله در قاعده فراغ و تجاوز – کتاب القضاء
تقریرات
تقریراتی که بعضی از شاگردان ایشان نوشته اند و بعضا چاپ شده است و تعداد بسیار زیادی نیز به صورت خطی در بیوت شاگردان معظم ایشان موجود می باشد:
منهاج الهدایة في مباحث الإجارة – ابوالفضل علمائی
بحث في الجهاد و القصاص – محمد حقی
نظارت عمومی اسلام ( امر به معروف و نهی از منکر ) – سید ابراهیم سید علوی
ولایت فقیه – شاگردان معظم ایشان
بیع و خیارات در 7 جلد – حسین حقانی زنجانی
طهارت در 2 جلد – حسین حقانی زنجانی
مباحث فقهی – احمد بهشتی
تقریرات دروس و خاطرات – سید ابوالحسن هاشمی حکم آبادی
پدر و مادر حضرت آیت الله العظمی شریعتمداری
آیت الله سید حسن شریعتمدار تبریزی پدر بزرگوار مرحوم آیت الله العظمی سید محمدکاظم شریعتمداری، تابستان ها به تبریز و محله باغمیشه مراجعت می کردندو در خانه حاج شیخ غلامعلی پیشنماز سکونت می کردند که پایین تر از مسجد کلانتر، جنب کوچه قبله بود.
سید حسن شریعتمدار تبریزی نیز در تبریز با دختر عموی خود، سریه شریعتمداری ازدواج می کند که حاصل این ازدواج 3 فرزند به نام های سید محمد کاظم، سید محمد صادق و سید جواد است.
ایشان از افتخارات محله باغمیشه تبریز می باشند و از علمای بزرگ، فاضل، مدرس، عالم عام شهر بودند که در سال 1332 قمری رحلت یافت و پیکرشان در قم تشییع کردند و در حرم و کنار ضریح حضرت علی بن بابویه رحمت الله علیه در مقابل حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها تدفین گشتند.
مادر سیده شان نیز در قم و در قبرستان شیخان در یک مقبره اختصاصی مدفون گشتند.
برادران آیت الله العظمی شریعتمداری
آیت الله سید محمد صادق شریعتمداری
در سال 1325 قمری در تبریز بدنیا آمدند، در 7 سالگی پدر بزرگوارشان را از دست دادند و تحت سرپرستی مادر فاضله شان بودند. تحصیلات اولیه را در تبریز و سپس برای درس خارج عازم قم و نجف شدند، و از درس حضرات آیات عظام حاج شیخ عبدالکریم حائری، سید محمد حجت، سید محمد تقی خوانساری در قم و حضرت آیات الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی در نجف و حضرت آیت الله العظمی بروجردی در قم مستفید شدند. سپس به مشهد مشرف شدند و در آنجا به تدریس دروس خارج فقه و اصول پرداختند. بعد از آن در سال 1372 قمری به تهران مراجعت کردند و در مسجد سادات هندی در خیابان مولوی به اقامه نماز و خدمات اجتماعی پرداختند.
ايشان در 21 شعبان سال 1410 قمری مطابق با 28 اسفند 1368 خورشیدی در تهران درگذشت و در ابن بابویه در جوار مزار شيخ صدوق رحمت الله علیه به خاك سپرده شد.
سید جواد شریعتمداری (حائری)
در سال 1328 قمری در تبریز بدنیا آمدند. حاشیه ملاعبدالله را نزد مادر فاضله شان آموختند و سپس وارد حوزه علمیه شدند، ادبیات را نزد میرزا محمد علی ادیب تهرانی فرا گرفتند و شرح لمعه را از محضر آخوند ملا علی همدانی آموختند. دروس شان را با آیت الله شیخ مرتضی حائری مباحثه می نمودند. سپس مدتی را در کربلا اقامت یافتند و به علت علاقه وافری که به آیت الله حائری داشتند، فامیلی حائری را برای خود برگزیدند. سپس به تهران رهسپار شدند و در سال 1324 خورشیدی موفق به دریافت لیسانس ادبیات فارسی و فوق لیسانس زبان انگلیسی شدند و هم زمان به زبان فرانسوی مسلط شدند و از دروس علمی علامه شیخ ابوالحسن شعرانی در تهران استفاده می کردند. در نهایت ایشان بعد از مراجعت به تبریز، در آنجا وفات یافت و در همان شهر مدفون گردید.
فرزندان آیت الله العظمی شریعتمداری
مرحوم آیت الله العظمی شریعتمداری 4 فرزند داشتند :
آقای حاج سید حسن شریعتمداری
آقای حاج سید محمد شریعتمداری
خانم حاجیه سیده فاطمه سادات شریعتمداری – همسر حضرت حجت الاسلام و المسلمین سید ذبیح الله امامی بیجاری
خانم حاجیه سیده منیره سادات شریعتمداری – همسر حضرت استاد احمد عباسی
سر انجام، در تاریخ 24 رجب 1406 قمری برابر با 14 فروردین 1365 روح مطهرش از جسم دنیوی او جدا و به اجداد طاهرینش پیوست. و در بخشی از قبرستان ابوحسین قم دفن گردید که بعدها تبدیل به حجره مرجعیت و علما شد. وبسیاری از فقها و علماء طراز اول امامیه در آن بقعه تدفین شدند.
عاش سعیداً و مات سعیداً
اللّٰهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنا صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَغَيْبَةَ وَ لِيِّنا ، وَكَثْرَةَ عَدُوِّنا، وَقِلَّةَ عَدَدِنا، وَشِدَّةَ الْفِتَنِ بِنا، وَتَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَيْنا، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ